İTÜ ön raporunu paylaştı: İşte zelzelenin yıkım nedenleri?

İTÜ’den yapılan yazılı açıklamayla paylaşılan raporun ön kelamında değerlendirmelerine yer verilen Rektör Prof. Dr. İsmail Koyuncu, sarsıntıların çabucak akabinde inşaat mühendisliği, jeoloji mühendisliği, jeofizik mühendisliği, mimarlık üzere alanlardaki uzman isimlerden oluşan İTÜ’lü bilim insanlarının, kümeler halinde bölgedeki kentlerde inceleme ve gözlemlerde bulunduklarını kaydetti.

Deprem bölgesindeki birinci tespit çalışmalarını hızla tamamlayan akademisyenlerin bir ön rapor hazırladıklarını aktaran Koyuncu, “Bölgedeki zelzelenin tahlilini yapan, fay hareketliliğini inceleyen bu raporumuz bir ‘ön tespit raporu’ olma özelliğini taşımaktadır. Sarsıntı felaketinin sonuçlarını kapsamlı biçimde ele alacak olan daha ayrıntılı bir rapor ise önümüzdeki günlerde kamuoyuyla ayrıyeten paylaşılacaktır.” sözlerini kullandı.

Türkiye saati ile 04.17’de ve 13.24’te merkez üssü Pazarcık ve Elbistan olan iki sarsıntı (Mw 7,8 ve Mw 7,7) meydana geldiği anımsatılan raporda, “Bu zelzelelerin sonucu çok geniş bir alanda uydu manzaralarında yüzey kırığı haritalanmıştır. Yerde fayın belli bölümlerde yüzey kırığı gözlenmektedir. Fayın sekmeli yapısı ve izi, yerde bilinen sınırlara yakın olmakla birlikte, morfolojik olarak Çardak Fayı’nda sırtlar ve yamaçlardan ilerlediği görülmektedir. Bu sarsıntının arazi izleri ve yüzey kırık haritası orijinal bilgiler içermektedir. Birbiriyle bağlı segmentlerin atım dağılımı, bölgede birebir anda Amanos Segmenti’nin 2, Çardak Fayı’nın 2, Pazarcık Segmenti’nin 1, Gölbaşı Segmenti’nin 1 bağımsız sarsıntıyla tıpkı anda kırıldığını düşündürmektedir. Öbür dikkati cazip bir öge Türkiye etkin fay haritası ile yüzey kırıkları birbirlerini üzerlememekte ve farklı alanlardan geçmektedir.” tabirlerine yer verildi.

Raporda, uzak ve yakın alan sismolojik (BB ve SGM) ve jeodetik (GPS) data ve müşahedelerin ortak aksi tahlili ile 6 Şubat Nurdağı-Pazarcık ve Ekinözü sarsıntılarına ilişkin aletsel moment büyüklüklerinin sırasıyla 7,8 ve 7,7 olarak hesaplandığı aktarıldı.

Çoklu data setine bağlı yırtılma-kayma modellerinin, oluşan her iki sarsıntı için birden fazla fay segmenti üzerinde yaklaşık 8-10 metre ortasında değişen ve arazi gözlemleriyle uyumlu yer değiştirme bedellerini verdiği kaydedilen açıklamada, modelleme sonuçlarının Nurdağı-Pazarcık ve Ekinözü zelzelelerinin kırılma müddetlerinin sırasıyla yaklaşık 100 ve 60 saniye olduğunu ortaya koyduğu belirtildi.

Statik değerlendirmeye nazaran, her iki sarsıntı sonrasında en büyük yatay yer değiştirmenin 4,7 metre ile Ekinözü istasyonunda elde edildiği, Malatya, Gaziantep ve Osmaniye istasyonlarındaki yatay yer değiştirme kıymetlerinin ise sırasıyla 69,9, 39,6 ve 29,2 santimetre olarak bulunduğuna değinilen raporda, kinematik değerlendirmelerden elde edilen sonuçların ise genel olarak statik kıymetlendirme sonuçlarını desteklediği vurgulandı.

Deprem sırasında ivme ölçerlerin ve yerleştirildiği binaların hasar görmesiyle kimi istasyonlardan sağlıklı bilgi alınamadığına işaret edilen raporda, AFAD’ın Türkiye İvme Veritabanı ve Tahlil Sistemi sitesinden 9 Şubat’ta indirilen ivme kayıtları kullanılarak hesaplanan spektral ivme, sürat ve yer değiştirme büyüklüklerinin sunulduğu kaydedildi.

– En besbelli yıkım nedenleri

Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde sırasıyla 7,8 ve 7,7 büyüklüğünde oluşan şiddetli sarsıntılarda Doğu Anadolu Fay Sınırı üzerindeki 10 vilayette çok sayıda betonarme binanın yıkılarak enkaz haline geldiği hatırlatılan raporda, şu değerlendirmelere yer verildi:

“Yıkılan binaların enkaz haline gelmesi konusunda birçok parametre faal olmakla birlikte binaların yaşı, temellerin oturduğu yerlerin taşıma kapasitelerinin düşük olması, inşaatlarda kullanılan materyal kalitesinin, kolonlar ve kirişlerin en kesit boyutlarının ve donatı ölçülerinin yetersizliği, inşa edildiği yıllarda yürürlükte olan yönetmeliklere uygun olarak taşıyıcı sistem elemanlarının inşa edilmemiş olmaları, öbür imal kusurları ile bitişik nizamda inşa edilen binaların kat düzeylerinin farklı olmaları üzere konular en besbelli yıkım nedenleri olarak görülmüştür.

Kahramanmaraş ve Adıyaman’da enkaz halindeki binaların büyük çoğunluğunun birinci katlarının ya büsbütün yahut kısmen kat düzenek durumuna gelerek tüm katların üst üste sandviç biçiminde ya da yan tarafa yanlışsız toptan yahut kısmen dönerek göçme durumlarının oluştuğu görülmüştür. Hatay-Antakya ve Adıyaman-Gölbaşı üzere bölgelerde taban sıvılaşması tesiriyle binaların temel sistemi özelliklerine bağlı tabana batarak ya binanın tamamı yana yatarak ya da kısmen sıvılaşan yere batarak eğik vaziyette göçtüğü de görülmüştür. Bu zelzeleler sonucunda, betonarme binalar üzere tüm yapıların yönetmeliklere uygun olarak taban kapasiteleri yüksek olan bölgelerde projelerine azami ölçüde uygun olarak inşa edilen hastaneler ile kimi kamu binaları, böylesine şiddetli sarsıntılar sonucunda binalarda oluşabilecek yapısal hasarların çok hudutlu ölçülerde kalabileceğini bir kez daha göstermiştir.”

– Kullanılabilecek inşaat teknikleri değerlendirildi

Depremlerden etkilenen ve 13,5 milyon kişinin yaşadığı bölgenin sarsıntı öncesi ve sonrası durumu bedellendirilen raporda, “Bilimsel temele dayanmayan imar affı, imar barışı üzere mühendislik hizmeti almamış, sıhhatsiz ve inançsız yapı stokunu yasallaştıran düzenlemelere son verilmeli, doğal eşikler tekrar yapılanma sürecinde temel alınmalı, yeni planlama sürecinde kültür varlıkları hariç bu alanlarda yapılaşmalara müsaade verilmemelidir.” teklifinde bulunuldu.

Raporda, sarsıntılardan etkilenen bölgelerde kentin yine yapılanma sürecine ait inşa edilecek konutlarda, yer şartları ve gibisi birçok farklı şart dikkate alınarak tünel kalıp ile inşa edilen taşıyıcı sistemler, prefabrike betonarme konutlar ve modüler çelik sistemlerin avantajlarına değinilerek, birlikte kıymetlendirilmesi gerektiği kaydedildi.

Depremlerin, üstyapılara olduğu kadar altyapılara da ziyan verdiği belirtilen raporda, bilhassa şebeke ve kanalizasyon boru çizgilerinin hasarlanması ile su temini ve atık suların uzaklaştırılmasında akut sorunlar yaşanabildiği kaydedildi.

Bu nedenle sarsıntı sonrasında su yoluyla bulaşma potansiyeli yüksek olan enfeksiyon hastalıkları riskinin de arttığına dikkati çekilen raporda, su kaynaklı salgınların önlenebilmesi için inançlı su teminiyle ilgili teknik tedbirlerin süratlice alınmasının hayati ehemmiyet taşıdığı açıklandı.

– Varsayımı atık ölçüsü hesaplandı

Raporda, sarsıntılar sonrasında Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından toplam 13 vilayette yürütülen hasar tespit çalışmaları kapsamında 16 Şubat prestijiyle 61 bin 722 binada yer alan 263 bin 800 bağımsız ünitenin acil yıkılması gereken, ağır hasarlı ve yıkık olduğunun söz edildiği belirtildi.

Raporda, sarsıntının toplumsal tesirlerinin gözetilmesi ve onarılması için kısa, orta ve uzun vadede çalışmalar yapılması gerektiği kaydedildi.

Kaynak: Memurlar