‘Amirallerin Montrö bildirisi’ davasında gerekçeli karar açıklandı

Ankara 20. Ağır Ceza Mahkemesi, “devletin güvenliğine yahut anayasal sisteme karşı hata işlemek için anlaşma” kabahatinden açılan davanın 20 Aralık 2022’deki karar duruşmasında, ortalarında eski Deniz Kuvvetleri kumandanları Bülent Bostanoğlu, Eşref Oğuz Yiğit ve Murat Bilgel’in de bulunduğu 103 sanık hakkında “suçun yasal ögelerinin oluşmadığı” gerekçesiyle beraat kararı vermişti.

Gerekçeli kararını açıklayan mahkeme, cürmün maddi ögelerinin oluşmadığını vurguladı. Kabahatin maddi ögesinin gerçekleşmesi için “elverişli vasıtalarla” işlenmesi konusunda failler ortasında mutabakat olması gerektiği belirtilen kararda, şu sözlere yer verildi:

“Anlaşmaya katılan şahıslar ortasında fikir uygunluğunun muhakkak, programlı bir biçime girmiş olması, vasıtaların tespit edilmesi ve gayeye yakın önemli ve tehlikeli olma koşulu bulunmaktadır. Cürmün maddi ögesinin gerçekleşmesi için failler ortasında belirlenen hatanın ‘elverişli vasıtalarla’ işlenmesi konusunda mutabakat olmalıdır. Cürüm için devletin ülkesine, egemenliğine, birliğine ve Anayasa sistemine karşı hatalardan rastgele birini işlemek üzere anlaşılması gerektiğinden burada elverişli vasıtanın cebir ve şiddet kullanımına uygun yük ve kuvvette silah, işçi, askeri araç ve teçhizat olması gerekmektedir. Mutabakata bahis edilen kabahatin işlenebilmesi için elverişli vasıta bulunmuyorsa cürmün maddi ögesinin gerçekleştiği söylenemez.”

– “Bu kabahat lakin kasıtla işlenebilir”

Suçun maddi ögesinin gerçekleşmesi için, en az iki yahut daha fazla kişinin anlaştığının maddi olgularla tespiti gerektiğine değinilen gerekçeli kararda, maddedeki “maddi olgularla belirlenen bir biçimde olması” ibaresinin, kabahatin oluştuğunu kabul edebilmek için bulunması gerekli kanıtların niteliğine işaret ettiği, hatanın manevi ögesinin ise kasıt olduğu, bu kabahatin lakin kasıtla işlenebileceği belirtildi.

Söz konusu kararda, savcılık iddianamesinde, metnin kaleme alınış usulü, açıklanma saati ve hali prestijiyle “muhtıra” formunda değerlendirildiğinin ve farklı kısımlarda rahatsızlık doğurduğunun öne sürüldüğü belirtilerek, şunlar kaydedildi:

“Metne ait toplumsal reaksiyon gelişmesi, aleyhine görüşler açıklanması demokratik hukuk devleti olmanın gereği açısından ne kadar hakikat ise içeriğinin hata oluşturup oluşturmadığına dair türel kıymetlendirme yapılmadan iddianamede belirtildiği üzere sadece metnin kaleme alınış usulünün, açıklanma saatinin, biçimi prestijiyle ‘muhtıra’ halinde değerlendirilmesinin, metnin başlangıç cümlesinin amaçlı olarak ‘Yüce Türk Milleti’ biçiminde başlatılmasının, soruşturma kademesinde ulaşan ihbar, hata duyurusu ve şikayet dilekçelerine nazaran farklı kesitlerde önemli bir rahatsızlık doğurmasının sanıkların üzerlerine atılı hatanın sübutu tarafından maddi kanıt niteliğinde kabul edilmesi ceza hukuku bağlamında yanlışsız değildir.”

– “İfade özgürlüğü demokrasilerin en temel yapı taşı”

“Gerek Montrö Boğazlar Kontratı gerekse de kamusal tartışmaya açılan muvazzaf bir amiralin sarık ve cübbeyle görüntülenmesi konusunda sanıkların yapmış olduğu açıklama bir niyet yahut fikir açıklaması olarak nitelendirilebilir.” denilen tıpkı kararda, söz özgürlüğünün çağdaş demokrasilerin en temel yapı taşlarından birisi olduğu vurgulandı.

Gerekçeli kararda, tabir özgürlüğünün genel olarak Anayasa, kanunlar ve memleketler arası kontratlar ile bilhassa de bağımsız ve tarafsız mahkemelerin muhafazası altında olduğuna işaret edilerek, şunlar kaydedildi:

“Vatandaşların bu haklarını kullanarak açıkladıkları görüş ve niyetlerinden ötürü kamusal otorite yahut toplumun öbür kişi, kısım yahut gruplarca baskılanmamaları hakkın kullanımı açısından epey kıymetlidir. Açıklanan her bir görüş yahut niyetin toplumun tamamı yahut kamusal otorite tarafından kabul görmesi mümkün yahut sağlıklı değildir. Anayasal demokrasi için önemli olan, bireylerin hukuken kabahat olarak kabul edilmeyen görüş ve kanılarını açıklama hürriyetlerini tek tek yahut toplu olarak toplumsal yahut kamusal baskı altında kalmaksızın kullanabilmeleridir. Bir görüş yahut fikir açısından mutlak hakikate fakat fikir ve fikirlerin serbestçe tabir edilebilmesi, bunlara karşı varsa anti tezlerin ileri sürülmesi sonucunda yapılabilecek sentezle ulaşılabilir.”

Sanıkların yayınladığı bildirinin niyet açıklanması olduğu, metnin tek başına cürmün oluşmasına kâfi maddi kanıt niteliğinde bulunmadığı vurgulanan bu kararda, “Sanıkların üzerine atılı ‘suç için anlaşma’ hatasına ait maddi ögelerin hiçbirinin somut olayda oluşmadığı, maddi ögeleri prestijiyle oluşmamış hata açısından sanıkların kastından kelam edilmesinin mümkün olmadığı, bu haliyle atılı cürmün yasal ögelerinin oluşmaması nedeniyle sanıkların tamamının başka farklı beraatlerine karar verilmesi gerekmiş ve karar kurulmuştur.” tabirine yer verildi.

– Davanın geçmişi

Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, 4 Nisan 2021’de, birtakım emekli amirallerin yayımladığı “Montrö bildirisi”ne ait soruşturma başlatmıştı.

Başsavcılık, 6 Aralık 2021’de 103 sanık hakkında “devletin güvenliğine yahut anayasal nizama karşı cürüm işlemek için anlaşma” cürmünden 3’er yıldan 12’şer yıla kadar mahpus cezası talebiyle iddianame düzenlemişti.

Ankara 20. Ağır Ceza Mahkemesi 20 Aralık 2022’deki kararında, sanıkların tamamın beraatine hükmetmişti.

Kaynak: Memurlar