Subaylara verilen kınama cezalarına da dava açılabilecek

6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nun 43. hususunda, subaylara verilen kınama cezalarına iptal davası açılamayacağı belirtilmiştir. Erzurum Yönetim Mahkemesi defi yoluyla Anayasa Mahkemesine başvurmuştur.

Anayasa Mahkemesi heyeti kelam konusu kararı Anayasa’ya ters bularak iptal etmiştir. Kararda şu münasebete yer verilmiştir:

“Anılan kararda yargı yolu kapalı olan uyarma ve hizmete kısmi vadeli devam disiplin cezalarının kelam konusu askeri işçinin TSK’dan ayrılmalarına ya da kontratlarının feshine yol açabildiği, TSK’dan ayırma ya da mukavelenin feshi süreçlerine karşı dava açılabilse de bu süreçlerin desteği olan uyarma ve hizmete kısmi periyodik devam cezalarına karşı yargı yolunun kapalı olması nedeniyle kelam konusu yargısal kontrolün hali bir hale geldiği ve aktifliğini yitirdiği, kuralların bu tarafıyla asker şahıslara çok bir külfet yüklediği ve disiplinin tesisi formundaki kamu faydası ile hak arama özgürlüğü ortasında gözetilmesi gereken adil dengeyi bozduğu belirtilmiştir”

Bu karara nazaran subaylara verilen Kınama cezalarına da dava açılabilecektir.

İşte 27 Ocak 2023 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan karar

ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Anayasa Mahkemesi Başkanlığından:
Temel Sayısı : 2022/122 Karar Sayısı: 2022/151 Karar Tarihi: 30/11/2022

İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN: Erzurum 1. Yönetim Mahkemesi
İTİRAZIN KONUSU: 31/1/2013 tarihli ve 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nun 43. unsurunun 24/6/2021 tarihli ve 7329 sayılı Kanun’un 17. hususuyla değiştirilen (1) numaralı fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “…kınama…” ve “…cezaları hariç…” ibarelerinin Anayasa’nın 2., 36., 125. ve 129. hususlarına karşıt olduğu ileri sürülerek iptallerine karar verilmesi talebidir.

OLAY: Subay olarak vazife yapan davacı hakkında verilen kınama cezasının iptali talebiyle açılan davada itiraz konusu kuralların Anayasa’ya karşıt olduğu kanısına varan Mahkeme, iptalleri İçin başvurmuştur.

I. İPTALİ İSTENEN KANUN HÜKÜMLERİ
Kanun’un itiraz konusu kuralların da yer aldığı 43. hususu şöyledir:
“Yargı denetimi
UNSUR 43- (1) (Değişik:24/6/2021-7329/17 md.) Askeri öğrenciler ile erbaş ve erler hakkında verilen disiplin cezaları ile subay, astsubay, uzman erbaş ile kontratlı erbaş ve erler hakkında verilen (İptal ibare: Anayasa Mahkemesi ‘nin 1/6/2022 tarihli ve E.: 2022/10, K: 2022/72 sayılı Kararı ile.) kınama (İptal ibare: Anayasa Mahkemesi’nin 1/6/2022 tarihli ve E.: 2022/10, K: 2022/72 sayılı Kararı ile.) cezaları hariç bu Kanunda yer alan disiplin cezalarına karşı iptal davası açılabilir. Seferberlik ve savaş vaktinde ise yüksek disiplin konseyleri tarafından verilen Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası hariç bu Kanunda yer alan öbür disiplin cezaları yargı kontrolü dışındadır.
(2) Dava açma mühleti, cezanın katileşmesinden itibaren başlar. Lakin Türk karasuları dışındaki gemilerde verilen cezalarda, dava açma müddeti geminin bağlı bulunduğu üsse/limana dönmesiyle başlar.”

II. BİRİNCİ İNCELEME
1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü kararları uyarınca Zühtü ARSLAN, Haşan Tahsin GÖKCAN, Kadir ÖZKAYA, Engin YILDIRIM, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ, Rıdvan GÜLEÇ, Recaİ AKYEL, Yusuf Şevki HAKYEMEZ, Yıldız SEFERİNOĞLU, Selahaddin MENTEŞ, Basri BAĞCI, İrfan FİDAN, Kenan YAŞAR ve Sayın İNCE’nin iştirakleriyle 26/10/2022 tarihinde yapılan birinci inceleme toplantısında evrakta eksiklik bulunmadığından işin aslının incelenmesine OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III. TEMELİN İNCELENMESİ
2. Müracaat kararı ve ekleri, Raportör Murat ÖZDEN tarafından hazırlanan işin aslına ait rapor, itiraz konusu kanun kararları, dayanılan ve ilgili görülen Anayasa
kuralları ve bunların münasebetleri ile başka yasama evrakları okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
A. İtirazın Gerekçesi
3. Müracaat kararında özetle; olağan devirlerde silahlı kuvvetler mensuplarına verilen disiplin cezalarına karşı yargı yolunun kapatılamayacağı, Türk Silahlı Kuvvetlerinden (TSK) ayırma cezası verilmesine ve kontratın feshine dair süreçler ile terfi, atama, ilişik kesme, özellikli vazifelere seçim ve gibisi idari süreçlere karşı dava açma konusunda bir yasama kısıntısı bulunmasa da bu süreçlerin desteği disiplin cezalarından bir kısmının dava edilemeyecek olması karşısında anılan süreçlere karşı dava açılmasının hukukî bir yararının olmayacağı, yasal düzenlemeler yeterince sicil verilmesi, çeşitli vazifelere atama, astsubaylıktan subaylığa geçme üzere mevzularda disiplin cezalarının gözetilmesi nedeniyle yargı kontrolü dışında bırakılan kelam konusu disiplin cezasının hafif bir ceza olduğunun ve sonuçlarının değersiz olduğunun söylenemeyeceği, bu durumun hak arama özgürlüğü, hukuk devleti prensibi, yönetimin süreçlerine ve disiplin cezalarına karşı yargı yolunun kapatılamayacağına ait prensipler ile bağdaşmadığı belirtilerek kuralların Anayasa’nın 2., 36., 125. ve 129. hususlarına ters olduğu ileri sürülmüştür.

B. Anayasa’ya Karşıtlık Sorunu
4. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Yöntemleri Hakkında Kanun’un 43. hususu uyarınca kurallar, ilgisi nedeniyle Anayasa’nın 13. hususu istikametinden de incelenmiştir.
5. İtiraz konusu kurallar 6413 sayılı Kanun’un 43. unsurunun (1) numaralı fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “…kınama…” ve “…cezaları hariç…” ibareleri olup subay, astsubay, uzman erbaş ile kontratlı erbaş ve erler hakkında verilen kınama cezasına karşı dava açılamayacağını öngörmektedir.
6. Anılan cümlede yer alan “…uyarma,…” ve “…ve hizmete kısmi vadeli devam…” ibarelerinin iptalleri talebiyle yapılan itiraz müracaatlarında Anayasa Mahkemesi, kuralların askeri disiplinin sağlanmasına yönelik kamusal fayda ile hak arama özgürlüğü ortasındaki makul dengeyi kelam konusu asker şahıslar aleyhine bozduğu, bu nedenle kuralların Anayasa’nın 13., 36. ve 129. hususlarına alışılmamış olduğu gerekçesiyle iptaline karar vermiştir (AYM, E.2022/10, K.2022/72,1/6/2022, §§ 35,36).
7. Kelam konusu kararda, uyarma ve hizmete kısmi periyodik devam cezalarına karşı dava açılamayacağının öngörülmesi nedeniyle hak arama özgürlüğü çerçevesinde mahkemeye erişim hakkının sınırlandığı belirtilerek kuralların Anayasa’nın 13. unsuru mucibince sınırlamanın kanunla yapılması, Anayasa’da öngörülen sınırlama sebebine uygun ve ölçülü olması koşullarını taşıyıp taşımadığı incelenmiştir.
8. Bu kapsamda kuralların, kimler hakkında verilen, hangi cins disiplin cezalarına karşı dava açılamayacağının rastgele bir tereddüde yer vermeyecek biçimde açık ve net olarak düzenlendiği gözetilerek belli, ulaşılabilir ve öngörülebilir nitelikte olduğu ve bu tarafıyla yasallık kuralını taşıdığı, Anayasa’nın 129. unsuru uyarınca kanun koyucuya tanınmış olan takdir yetkisi kapsamında TSK açısından disiplinin tesisi hedefiyle öngörüldüğü
ve anayasal manada yasal bir emele sahip olduğu, bu maksadı gerçekleştirmek için elverişli ve gerekli olduğu tabir edilmiştir (AYM, E.2022/10, K.2022/72,1/6/2022, §§ 28-33).
9. Anılan kararda yargı yolu kapalı olan uyarma ve hizmete kısmi periyodik devam disiplin cezalarının kelam konusu askeri işçinin TSK’dan ayrılmalarına ya da mukavelelerinin feshine yol açabildiği, TSK’dan ayırma ya da kontratın feshi süreçlerine karşı dava açılabilse de bu süreçlerin desteği olan uyarma ve hizmete kısmi periyodik devam cezalarına karşı yargı yolunun kapalı olması nedeniyle kelam konusu yargısal kontrolün biçimi bir hale geldiği ve aktifliğini yitirdiği, kuralların bu tarafıyla asker şahıslara çok bir külfet yüklediği ve disiplinin tesisi biçimindeki kamu faydası ile hak arama özgürlüğü ortasında gözetilmesi gereken adil dengeyi bozduğu belirtilmiştir (AYM, E.2022/10, K.2022/72, 1/6/2022, § 35).
10. Eldeki itiraz müracaatında Anayasa’ya karşıtlığı ileri sürülen kurallar bakımından yapılacak anayasallık kontrolünün konusunu da emsal halde TSK’dan ayırma ya da kontratın feshi sonucunu doğurabilecek kınama cezasına karşı yargı yolunun kapalı olması hususu oluşturmaktadır.
11. Bu prestijle itiraz konusu kurallar istikametinden de Anayasa Mahkemesinin anılan 1/6/2022 tarihli ve E.2022/10, K.2022/72 sayılı kararından ayrılmayı gerektirir bir durumun bulunmadığı anlaşılmaktadır. Bu prestijle kurallar Anayasa’mn 13., 36. ve 129. unsurlarına terstir. İptali gerekir.
Kadir ÖZKAYA, Recai AKYEL, Yıldız SEFERİNOGLU, Basri BAĞCI, İrfan FİDAN ve Saygıdeğer İNCE bu görüşe katılmamışlardır.
Kuralların Anayasa’nın 2. unsuruna de muhalif olduğu ileri sürülmüş ise de bu bağlamda belirtilen konuların Anayasa’nın 13., 36. ve 129. unsurları istikametinden yapılan değerlendirmeler kapsamında ele alınmış olması nedeniyle Anayasa’nın 2. hususu istikametinden ayrıyeten bir inceleme yapılmasına gerek görülmemiştir.
Kurallar Anayasa’nın 13., 36. ve 129. hususlarına alışılmamış görülerek iptal edildiğinden Anayasa’nın 125. hususu tarafından ayrıyeten incelenmemiştir.

IV. HÜKÜM
31/1/2013 tarihli ve 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nun 43. hususunun 24/6/2021 tarihli ve 7329 sayılı Kanun’un 17. hususuyla değiştirilen (1) numaralı fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “…kınama…” ve “…cezaları hariç…” ibarelerinin Anayasa’ya muhalif olduklarına ve İPTALLERİNE, Kadir ÖZKAYA, Recai AKYEL, Yıldız SEFERİNOĞLU, Basri BAĞCI, İrfan FİDAN ile Sayın İNCE’nin karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA 30/11/2022 tarihinde karar verildi.

Kaynak: Memurlar