Kanadalı sismolog: Beklemediğimiz büyük bir sarsıntıydı

Kanada’daki Victoria Üniversitesi Yeryüzü ve Okyanus Bilimleri Fakültesinden Prof. Dr. Edwin Nissen, “asrın felaketi” olarak nitelenen Kahramanmaraş merkezli sarsıntılara ve tesirlerine dair AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.

Nissen, en büyük sarsıntıların okyanuslarda meydana geldiğine işaret ederek “Bu sarsıntıları kıyı kısmında yaşayanlar hisseder ve karadaki zelzelelere nazaran daha az sallantı oluşur.” tabirini kullandı.

Türkiye’deki zelzelenin karada meydana geldiğini vurgulayan Nissen, “Bu, (7,7 büyüklüğündeki deprem) şimdiye kadar kaydedilen en büyük sarsıntılardan biriydi. Tahminen dünyada karada meydana gelen sarsıntılarda birinci 5’e ya da 10’a girebilir. Bu (karada meydana gelmesi) da sarsıntının büyüklüğüyle en çok ziyana sebep olan ögelerden biriydi.” diye konuştu.

Nissen, Kuzey Anadolu Fayı’nda 1939’da meydana gelen ve 30 binden fazla kişinin vefatına sebep olan zelzelenin akabinde bu büyük sarsıntının, Türkiye’nin en ölümcül zelzelesi olabileceğini belirtti.

– Bu pek çok sismoloğun beklemediği büyük bir sarsıntıydı.

Nissen, Doğu Anadolu Fayı’nda geçmişte meydana gelen sarsıntıların 6,8-7 civarında olduğunu anımsatarak “Aslında 6,8 büyüklüğü, ortaya çıkan güç bakımından 7,8’lik sarsıntıdan 30 kat daha küçük. 7,8 yahut 6,8 büyüklüğündeki sarsıntılar ortasında çok büyük bir fark var. Bu pek çok sismoloğun beklemediği büyük bir sarsıntıydı.” dedi.

Türkiye’nin 1000 yıllık varlıklı bir tarihi olduğunu ve 100 yıl geriye giden büyük zelzele kayıtları bulunduğunu lisana getiren Nissen, geçmişe gitgide kayıtların güvenilirliğinin azaldığını lakin kimsenin de bu fay çizgisinde 7,8’lik bir zelzele beklemediğini söyledi.

Nissen, Doğu Anadolu Fayı’nda 7’den büyük sarsıntıların 20. yüzyıl ve öncesinde meydana gelmiş olabileceğini, bu sarsıntının büsbütün beklenmedik olmasa da şaşırtan olduğunu tabir etti.

Depremin gece ve kışın ortasında yaşanması yıkıcılığı artırdı

Sismologlar ortasında “depremler değil, binalar insanları öldürüyor” diye bir deyiş olduğuna değinen Nissen, “Binaların yapısı, sarsıntının gece yaşanması ve kışın ortasında meydana gelmesi bu zelzelesi yıkıcı hale getirdi. Bunlar nedeniyle hayatını kaybedenlerin ve yaralıların sayısı yüksek.” dedi.

Nissen, binaların bu kadar güçlü bir sarsıntıya dayanamadığını fakat sarsıntının mühletinin de çok kıymetli olduğunu vurguladı.

Deprem ve fay ne kadar büyük olursa kırılmanın ve hareketin de o kadar uzun olduğunu belirten Nissen, “Sarsıntının da uzun sürmesi tesirliydi. Neredeyse 1 dakika boyunca süren (ABD’deki ölçümlere göre) 7,8 büyüklüğündeki sarsıntıda beşerler çok güçlü sarsıntılar hissetti. Bir binanın şiddetli bir biçimde sallandığını hayal edin. Bu 10 saniye sürerse, (bina) ayakta kalabilir lakin bir dakika sürerse buna dayanabilecek güçte olmayan bir bina ayakta kalamaz.” sözlerini kullandı.

Türkiye’de büyük ve faal fayların bulunduğunu belirten Nissen, ülkede yalnızca birkaç yerin büyük sarsıntı riski taşımadığına dikkati çekti.

Nissen, binaların istisnai büyüklükteki bu zelzelenin sarsıntısına dayanacak yüksek kalitede olmadığını vurguladı.

Anadolu levhası, Arap ve Avrasya levhası ortasında kaldı

Nissen, Türkiye’nin birçoklarının Anadolu levhası üzerinde olduğunu ve bu levhanın kuzey ve güneyinde olanlar nedeniyle batıya hakikat hareket ettiğini belirtti.

Bu hareketin de zelzelelere neden olduğunu aktaran Nissen, “Büyük bir sarsıntı olduğunda kırılan fay sınırının birkaç metre hareket etmesi beklenir. Hareket de sarsıntının büyüklüğüne bağlı. 7,8 büyüklüğündeki bir zelzelede birkaç metre hareket beklenebilir. 6 büyüklüğündeki bir sarsıntıda bu yarım metre olabilir. Bu büsbütün sarsıntının büyüklüğüne nazaran değişir.” dedi.

Nissen, 7,8’lik zelzelenin uzun müddetli bir zelzele olduğuna dikkati çekerek kırılan fayın uzunluğunun yaklaşık 300 kilometre olabileceğini söyledi.

Ortalama hareketin de 3 metre civarında olabileceğine ve fay boyunca değişkenlik gösterebileceğine işaret eden Nissen, net sonuçların jeolog ve jeofizikçilerin uydu imajlarıyla fay haritalarını hazırlamalarının akabinde alınabileceğini tabir etti.

Nissen, demir yolu ve kara yollarının ziyana uğradığına dair fotoğraflar gördüğünü aktararak “Bu bölgelerde hareket 3 metre olabilir. Bu pozisyonlara nazaran farklılıklar gösterebilir. Lakin bu beklenen bir durum.” diye konuştu.

Irak, Suudi Arabistan, Ürdün, Umman, Basra Körfezi ve İran’ın güney kısımlarını kapsayan Arap levhasının tektonik açıdan Anadolu levhasını sıkıştırdığına işaret eden Nissen, bu levhanın kuzeye hareket etmesiyle Rusya, Avrupa ve Çin’i de kapsayan Avrasya levhasına gerçek yaklaştığını söyledi.

Nissen, Arap ve Avrasya levhaları ortasında ise Türkiye’nin yani Anadolu levhasının sıkıştığını belirterek “Bir bakıma (Anadolu levhası) batıya gerçek sıkıştırıldı. Yani, Kuzey Anadolu Fayı ve Doğu Anadolu Fayı ortasındaki her şey batıya hakikat itildi. Bu hareket, her 100 yılda bir ya da 100 yıldan daha kısa müddette bunun üzere büyük zelzelelere sebep olabilir.” dedi.

Kaynak: Memurlar