Antep fıstığı yatırım aracı oldu

Gaziantep’in ismiyle özdeşleşen ziraî eseri Antep fıstığı yatırım aracına dönüştü. Fıstık fiyatı bir ayda yaklaşık yüzde 50 artarak 350 liradan 600 liraya yükseldi. Fıstığın yatırım aracına dönüştüğünü kaydeden Baklava ve Tatlı Üreticileri Derneği (BAKTAD) İdare Şurası Lideri Mehmet Yıldırım, arzda sorun olmadığını, yatırımcının fıstığa yönelmesi nedeniyle fiyatların artığını söyledi. Yıldırım, fiyat artışının arz kaynaklı olmadığını vurgulayarak, “Önümüzdeki dönem hiç eser olmasa bile yetecek fıstık var” dedi. Fıstık fiyatının yükselmesini ticaretin kayıt dışı yapılmasına bağlayan Yıldırım, “Fıstık alışverişini hiçbir biçimde faturalı yapılmıyor. Bu bu türlü olunca bir yatırım aracına dönüşüyor. Parasını pahalandırmak isteyenler fıstığa yatırım yapıyor. Hasat periyodunda alım yapanlar stokluyorlar ve Ramazan ayına yakın fiyatın artacağı beklentisi ile beklemeye geçiyorlar. Piyasada eser var, kimse ben eser bulamıyorum konusunu şu ana kadar lisana getirmedi” dedi.

Yüksek fiyat beklentisi arzı kısıyor

Ticaret Bakanlığı yahut Rekabet Kurumu’nun fiyat artışlarına el atması gerektiğini vurgulayan Yıldırım, “Fiyatlarının denetim altına alınması için ağustos ayına kadar ithalatına müsaade verilmeli. Yoksa fiyatlar giderek artacak. Geçen yıl İktisat Bakanlığı ithalatın açılması taraftarıydı, ama Tarım Bakanlığı doküman vermediği için ithalat yapılamadı. Şu an fıstık ihracatı da durdu. Yurt dışında fiyatlar 18 ile 19 dolar ortasında yer alırken, ülkemizde 24 ile 25 dolar düzeyinde bulunuyor” halinde konuştu.

Bir ayda yaklaşık yüzde 30 artı

Gaziantep Lokantacılar, Kebapçılar, Pastacılar, Tatlıcılar, Baklavacılar ve Kafeteryacılar Esnaf ve Sanatkarları Odası Lideri Abdulkadir Katmerci de, artırımların hem esnafı hem de vatandaşı mağdur ettiğini söyledi. Katmerci, “Son günlerde yapılan sebepsiz ve yersiz fiyat artışlarından ötürü yurtdışı pazarımızı kaybetmek üzereyiz. Piyasa fiyatlaması birinci sınıf iç fıstıkta 400-450 TL bandında oturmuş durumdaydı lakin ne hikmetse depolarda duran Antepfıstığı 1 ayda 550-600 TL bandına taşındı. Bu durum esnafımızı sıkıntı duruma düşürdü. Antepfıstığını yatırım aracı olarak gören köhne zihniyetleri tespit edip gerekli cezai süreç yapılarak Antepfıstığını muhafazamız gerekiyor” dedi.

Akıncıoğlu Baklava İdare Konseyi Lideri Mehmet Akıncıoğlu da beklentilerin üzerinde bir fiyat artışıyla karşı karşıya kaldıklarını söyledi. Akıncıoğlu, “Fıstık fiyatlarında önemli oranda artış yaşandı. Aslında maliyetler daima artıyor lakin bu son artırıma mana veremedik. Yeni yılla birlikte baklava fiyatlarına aslında artırım yapıldı. Fıstıktaki artışın akabinde bir artırım daha kaçınılmaz” diye konuştu.

Fıstık ticareti de yapan Leztat İdare Konseyi Lideri Zeki Yağcı da geçtiğimiz dönem düşük rekolteden ötürü fiyatların yükseldiğini belirtti. Stokçuluktan kaynaklanan bir sorun olmadığını lisana getiren Yağcı, “Mutlaka elinde tutanlar vardır lakin tüccarın gücü buna yetmez. Ambarcılıkla piyasa bu kadar yükselmez. Esnafın elinde piyasayı bozacak kadar fıstık yok. Esnafın sattığı fiyata tekrar alamama telaşı de var lakin fıstık artık mesken, otomobil üzere yatırım aracı oldu. Piyasaların da çeşitli beklentileri var. Bu beklentilerin kırılması lazım” tabirlerini kullandı.

“Emek veren çiftçi, kazanan yatırımcı”

Şahinbey Ziraat Odası Lideri Ali Çolak ise çiftçinin elinde eser olmadığını lisana getirdi. “Uzun vakittir fıstığın stoklandığını söylüyoruz” diyen Çolak, şu görüşleri lisana getirdi: “Çiftçinin stok yapma üzere bir imkanı yok. Zira esasen sıkıntı koşullarda borçlu bir biçimde üretim yapıyor. Hasattan çabucak sonra da eserini satıyor. Fıstıktan para kazanan kesim yüklü olarak yatırım aracı olarak kullananlar. Döneminde düşük fiyatlardan alıp, bu mevsimde yüksek fiyatlardan piyasaya sunuyorlar. Bölgemiz kurak bir bölge ve her yıl kuraklık artıyor. Bu yıl yüksek rekolte bekleniyor fakat kuraklık olursa beklenen olmayacak. Bu yüzden çiftçinin de desteklenmesi gerekiyor ki, eser artsın, eser artsın ki hem fiyatlar düşsün hem de çiftçi kazansın.”

“Piyasadaki arz tüccarın talebini karşılayamadı”

Şu an tüccarın elinde eser bulunmadığını belirten Nizip Fıstıkçılar Kooperatifi Lideri Ahmet Polat, üreticilerin fakat arazi, konut, araç yahut evlilik nedeniyle eserini piyasaya sürdüğünü söyledi. Polat, önümüzdeki hasat devri için ağaçlarda yeteri kadar kara göz görülmemesinden ötürü fiyatın etkilediğini kaydetti. Polat, “Dört ay evvel kabuklu boz kavlak fıstığın kilosu 150 liraydı, bugün ise 240 liraya kadar yükselmiş bulunuyor. Yılbaşından sonra tüccarın fıstık talebini piyasadaki fıstık arzı karşılamadı. Talep karşılanmayınca fiyat üst yanlışsız hareketlendi ve çiftçinin piyasaya arzı yok. Çiftçinin eserini çıkarmamasının nedeni 2023 mahsulünün az gözükmesinden kaynaklanıyor. Kırmızı kabuklu fıstık fi yatında şu an yüzde 100’e yakın artış var. Dönemde kilosu 100 lira iken, şu an 200 lira. Öbür yandan fi yatların artmasının nedeni bölgenin insanı eseri yatırımı aracı olarak görmesinden kaynaklanıyor” dedi. Son iki üç yıldır piyasayı çiftçinin denetim etmeye başladığını kaydeden Polat, herkesin tüccarı suçladığını lakin en büyük kaybı kendilerinin yaşadığını aktardı. Polat, “İki yıldan bu yana tüccarlar olarak tonaj kaybına uğradık. Geçen yıl ayda 80 ton satarken, şu an 20-30 ton satabiliyoruz, satışlar yüzde 60 düştü. İşletme masraflarımız 5 kat arttı. Tüccarlar olarak yatırım ve istihdam yapma talihimiz kalmadı” diye konuştu.

“Fiyat regülasyonu sağlayacak düzenek yok”

Antep fıstığını bir yatırım aracı olarak görüp, arzın yüksek olduğu periyotlarda eser alımı yaparak stoklandığını belirten Tüm Kuruyemiş Sanayicileri ve İş Adamları Derneği (TÜKSİAD) Lideri Murat Yıldırım, fıstığın daha sonra yüksek fiyatlardan satışa sunulduğunu aktardı. Fıstıkta taban ve tavan fiyatı uygulamasının olmadığına dikkat çeken Yıldırım, “Piyasada fi yat regülasyonunu sağlayacak bir kontrol düzeneğinin bulunmaması üzere nedenlerden ötürü fıstık fiyatlarında engellenemeyen fahiş fiyat artışları görülüyor. 2022 yılı ocak ayında özgür piyasada kilogram başına ortalama 60 TL’den süreç gören Kuru Kırmızı Kabuklu Antep fıstığı, 2023 yılı ocak ayında yüzde 325 oranında bir artışla yaklaşık 200 TL’den süreç görüyor. Yaşanan fiyat artışları, oluşan stokçuluk ve buna eklenen rekolte eksikliğinden ötürü Antep fıstığı bulmakta zorluk çekiliyor. Yıllara nazaran randıman kayıpları fıstık fi yatlarının iç piyasada fahiş oranlarda artmasına, fıstık ihracatçılarının ise dünya pazarlarındaki rekabet güçlerinin zayıflamasına neden oluyor” dedi.

Mehmet Hanifi GÜLEL /Ekonomim

Kaynak: Memurlar